Niklas Luman (Niklas Luhmann, 1927-1998) je bio profesor sociologije na univerzitetu Bilefeld (Bielefeld) u Nemačkoj. Preko 30 godina je radio na svebuhvatnoj teoriji sistema društva i ovu je 1997. godine predstavio u svom glavnom delu “Društvo društva“. Enormno produktivan, od 1964. do 1997. god. objavio je preko pedeset knjiga i preko trista članaka. Razvio je originalnu opštu teoriju društvenih sistema, koja ljude posmatra kao elemente okruženja i odbacuje teoriju akcije. Društvo se definiše kao sistem koji prekriva sve forme komunikacije. Komunikacija zahteva značenje a značenje zahteva stvaranje distinkcija. Sistem je skup distinkcija ili značenja koji su uskladištena u simboličkim generalizacijama, kao što je jezik. Luman stoga tvrdi, nasuprot Parsonsu – da opšta teorija društvenih sistema prethodi opštoj teoriji akcije.
Društveni sistemi prema Lumanu funkcionišu u pravcu smanjenja kompleksnosti. Pošto su društveni sistemi postali diferencirani, njihovi pod-sistemi postaju sve autonomniji; taj proses se konceptualizuje kao autopoietska (autopoietische) reprodukcija društvenih sistema. Luman usvaja koncepte auto-reference i autopoiesis-a iz savremene biologije da bi opisao procese pomoću kojih se socijalni sistemi sami reprodukuju. Da bi razumeo kako socijalni sistemi procesuiraju informaciju iz njihovog okruženja putem kodova, struktura i sistemskih procesa, Luman poseže za konceptom autopoiesis-a, koji se može u grubim crtama definisati kao sposobnost organizama da nadgledaju, regulišu i da se prilagode okolinama. Društveni sistemi se mogu konceptualizovati kao sistemi komunikacije koji se konstituišu autopoietski, putem upravljanja informacijom, naročito informacijom o značenju njenih okruženja. Društveni sistemi razmišljaju o mnoštvu informacija iz okruženja da bi nadgledali njihove eksterne odnose, uključujući njihove odnose sa drugim društvenim sistemima. Socijalni sistemi su u ovom smislu sofisticirane strukture, budući da mogu da skupe, procesuiraju i deluju na informaciju o sebi samima. U razvoju socijalnih sistema, ova sposobnost za samo-referencijalno-znanje, znači da oni postaju sve više nezavisni i autonomni. Oni mogu da procesuiraju informaciju kritički, da autorefleksivno upravljaju i izlaze na kraj sa pretnjama iz njihovog okruženja.
Lumanov cilj istraživanja je bio da analizira ključne funkcionalne sisteme u ovom procesu diferencijacije, kao što su pravo, politika, ekonomija, religija itd. Njegov cilj pri stvaranju kritičke teorije savremenog sveta je bio da pokaže kako savremeni društveni sistemi razaraju svoje prirodno okruženje. Budući da je teško za kompleksne sisteme da steknu sveobuhvatan pregled njihovih funkcija, savremeni društveni život je kontigentan i stoga rizičan. Luman je ovu složenu teoriju primenio na mnoštvo pitanja u: Diffferentiation of Society (1982), Religious Dogmatics and the Evolution of Society (1984), Love as Passion (1986), Ecological Communication (1989), Risk: A sociological theory (1993), Social Systems (1995).
U prevodima:
Niklas Luman, Teorija sistema: svrhovitost i racionalnost, Beograd: Plato, 1998.
Niklas Luman, Društveni sistemi: osnovi opšte teorije, Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, 2001.
Niklas Luman, Ljubav kao strast, Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, 2010.
Uskoro:
Niklas Luman, Arhimed i mi, Karpos, 2011.